Η Σφαγή του Διστόμου - 10/6/1944

Ένα από τα πιο αποτρόπαια εγκλήματα των Ναζί στην κατεχόμενη Ελλάδα.

Το πρωί της 10ης Ιουνίου 1944 γερμανική στρατιωτική φάλαγγα των Ες-Ες ξεκίνησε από τη Λιβαδειά για την Αράχωβα, με σκοπό την εκκαθάριση της περιοχής από τις αντάρτικες δυνάμεις. Στο Δίστομο ενώθηκε με άλλη γερμανική ομάδα που είχε ξεκινήσει από την Άμφισσα και προχώρησαν προς το Στείρι. Οι κάτοικοι έλαβαν εντολή να μην απομακρυνθούν από το χωριό, μέχρι την επιστροφή των γερμανικών δυνάμεων.

Στη θέση Καταβόθρα οι Γερμανοί δέχθηκαν επίθεση από αντάρτες του ΕΛΑΣ. Μετά από σύντομη, αλλά σφοδρή μάχη, αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, αφήνοντας στο πεδίο της μάχης 15 νεκρούς και άλλους τόσους τραυματίες. Οι γερμανικές απώλειες ανήλθαν σε 6 νεκρούς και 15 τραυματίες.

Οι Γερμανοί απέδωσαν την επίθεση του ΕΛΑΣ σε ειδοποίηση των κατοίκων του Διστόμου και επέστρεψαν στο χωριό για να εκδικηθούν. Με διαταγή του διοικητή τους, υπολοχαγού Χανς Ζάμπελ, το Δίστομο πυρπολήθηκε και 218 κάτοικοι (114 γυναίκες και 104 άνδρες) εκτελέστηκαν απάνθρωπα. Μεταξύ των νεκρών, 45 παιδιά και έφηβοι και 20 βρέφη.

Η πρωτοφανής θηριωδία έγινε αμέσως γνωστή μέσω του BBC στο εξωτερικό και προκάλεσε την κατακραυγή της διεθνούς κοινής γνώμης. Η Γερμανική Διοίκηση της Αθήνας επέρριψε την ευθύνη αποκλειστικά στους κατοίκους του Διστόμου, επειδή, όπως ανέφερε σε ανακοίνωσή της, δεν συμμορφώθηκαν με τις στρατιωτικές εντολές.

Μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα, το Ελληνικό Γραφείο Εγκληματιών Πολέμου μπόρεσε να ανακαλύψει τον υπεύθυνο της Σφαγής, Χανς Ζάμπελ, ο οποίος είχε καταφύγει στο Παρίσι και είχε συλληφθεί. Οι γαλλικές αρχές τον παρέδωσαν στις ελληνικές, οι οποίες τον προφυλάκισαν.

Τον Αύγουστο του 1949 ομολόγησε την έκταση των γερμανικών θηριωδιών στο Δίστομο, αλλά δικαιολογήθηκε ότι εκτελούσε διαταγές ανωτέρων του. Κατά τη διάρκεια της προφυλάκισής του, ο Ζάμπελ εκδόθηκε προσωρινά στη Δυτική Γερμανία για άλλη υπόθεση, αλλά δεν επέστρεψε ποτέ στην Ελλάδα για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες των πράξεών του.

Δείτε: Ένα τραγούδι για τον Αργύρη, ντοκιμαντέρ του Στέφαν Χάουπτ (2006).
Η σφαγή του Διστόμου, όπως την αφηγείται ένα τετράχρονο παιδί που επέζησε από την καταστροφή, ο Αργύρης Σφουντούρης.

Η Μηδενιστική Επίθεση

Το κείμενο, που παρουσιάζεται εδώ, γράφτηκε με το χέρι, τις πυρετώδεις μέρες της δίκης μου για διακεκριμένη κλοπή.

Δεν ήθελα ποτέ να ξέρω τίποτα και δε ζήτησα βοήθεια από κανέναν, γιατί γνώριζα το αποτέλεσμα.

Με βάση τη δική μου εμπειρία, ο τρόπος, που ενέργησα, είναι μια προσπάθεια να αρνηθώ το δικαίωμα και το νόμο και το γεγονός πως την έζησα μέσα στην αβεβαιότητα, κάνει αυτές τι λέξεις πιο δυνατές.

Είναι λέξεις, που αφιερώνω στον πνευματικό μου αδερφό Mauricio και σε όλους εκείνους που, στην έρευνα που έθεσε σε κίνηση η αδελφή Manuela Comodi, θα διαλέξουν μια αντιδικονομική στάση.



Κινούμαι στη σκιά. Αισθάνομαι την αντίληψη ενός πιθανού γεγονότος, ως εκτός τροχιάς. Θολές αναμνήσεις. Το αβέβαιο βήμα χαράσσει ένα μονοπάτι, κάθετα μπροστά μου.

Αισθάνομαι τα βήματά μου, μέσα σε ένα ξέφρενο σπασμό προς το άγνωστο.

Χαράσσω το ζωτικό μου χώρο και τοποθετώ έναν ομόκεντρο κύκλο μεταξύ εμού και της κοσμικής μονιμότητας.

Γίνομαι ένας και μοναδικός, μέσα στη μοναξιά.

Αδιαχώριστος, σε μια συνεχή προσπάθεια να γίνω εκείνο, που εκμηδενίζει την υποτακτικότητα, της στατικής απολύτρωσης του γεγονότος.

Το γεγονός βρίσκεται μέσα μου ή μπροστά μου;

Η αμεσότητα κάνει γύρους μέσα στον ατομικό εαυτό μου.

Η σκιά μου οπλίζει τη μισανθρωπική της επιθυμία και εκτίθεται, προβάλλοντας τον εαυτό της στο φως, με ατελείωτες αντανακλάσεις: το φως της παθητικότητας αγαπά τη σκιά μου. Οπλίζω τον εαυτό μου εναντίον της. Βγαίνω μέσα από ένα χάσμα. Ακούω φωνές: αντιλαμβάνομαι πως θέλουν τις επιθυμίες μου και να με αρπάξουν. Μακριά από τα πάντα είμαι επίσης κοντά, σε μια κρυφή γωνία, μέσα στις βρωμερές αρτηρίες των νεκροπόλεων, των ανθρώπινων κοινωνιών.

Έχω διαλέξει, κρατώ τις αναμνήσεις μακρινές, η παθητικότητα επεκτείνει το φως της και θέλει να μασήσει την ουσία μου.

Οδηγούμαι εναντίον της. Έχω αποφασίσει να μην παραδοθώ στη «σιγουριά», που συμπληρώνει την αλλαγή των κανόνων της ανθρώπινης κοινωνίας.

Κάθε μέρα είναι μια καινούρια στιγμή και ο χώρος, που κλείνει στο εσωτερικό του την ανυπομονησία μου για αυτοπραγμάτωση, τείνει να απλώνεται προς τα έξω, καταστρέφοντας το παρελθόν της αμέσως προηγούμενης στιγμής.

Η άρνηση της στιγμής καταστρέφει την κανονικότητα.

Σε κάθε κρυφή γωνιά είμαι η σκιά μου και η βουλητική μου ουσία.

Τοποθετώ τον εαυτό μου στο κέντρο, διαλύοντας την ελπίδα ασήμαντων αναμνήσεων.

Ο Ναός της προφητείας –καταλύτης γεγονότων και εμπειριών- με καλεί και ο Δημιουργός περιμένει για ένα σημάδι απελπισίας.

Δεν παραδίδομαι και δεν το έχω κάνει εξ αρχής.

Η εγωιστική δύναμη επιτίθεται και κάνει την ηθική κομμάτια, δε θέλει το πτώμα ακόμα ζεστό, αλλά να το κάψει και να το κάνει στάχτη.

Αυτή τη μέρα βγαίνω στο φώς –ζηλεύοντας τη σκιά μου- και αφιερώνω αυτές τις λίγες λέξεις στους εξ αίματος αδερφούς και αδερφές μου και στα πνευματικά μου αδέρφια, που ερευνώνται από την αδελφή Manuela Comodi.

Η Μηδενιστική επίθεση δεν παραιτείται και δικαιώνεται μέσα στο συνεχή ρυθμό των ζωτικών της παρορμήσεων!

Από την Προσωπική μου Κόλαση, Federico Buono

Πηγή: Τhe Anachist Library

 Σημείωση από το εγχείρημα:

Λόγω του ιδιαίτερου ύφους γραφής του συντρόφου, προτιμήσαμε να μη μεταφράσουμε επί λέξει κάποια σημεία, αλλά να τα αποδώσουμε ελαφρώς πιο κατανοητά στα ελληνικά. Παρ’ όλα αυτά, θεωρούμε πως το νόημα του κειμένου παραμένει ακριβές. Η Manuela Comodi είναι η εισαγγελέας, επικεφαλής της κατασταλτικής επιχείρησης «Ευτολμία» (Ardire), στα πλαίσια της οποίας διώχτηκε ο Buono και οι σύντροφοί/ισσες του. Ο χαρακτηρισμός «αδελφή» είναι κοροϊδευτικός και παραπέμπει νοηματικά στη λέξη «καλόγρια»

Έρεβος

Για τον Μηδενισμο

  Ο μηδενισμος δεν φοραει πια τα σκοτεινα, Wagnerιανα, Spenglerιανα, μελαγχολικα χρωματα του τελους του αιωνα. Δεν προερχεται πια απο καποια κοσμοθεωρια της παρακμης ουτε και απο καποιον μεταφυσικο ριζοσπαστισμο γεννημενο απο τον θανατο του Θεου και ολων των συνεπειων που πρεπει να προκυψουν απο τον θανατο αυτο. Ο σημερινος μηδενισμος ειναι αυτος της διαφανειας, και ειναι με μια εννοια πιο ριζοσπαστικος, πιο κρισιμος απο τις προηγουμενες και ιστορικες μορφες του, επειδη η διαφανεια αυτη, η αναποφασιστικοτητα αυτη ειναι αδιαρρηκτα εκεινη του συστηματος, και αυτο ολης της θεωριας που προσποιειται ακομη πως το αναλυει. Οταν πεθανε ο Θεος, υπηρχε ακομη ο Νιτσε για το πει – ο σπουδαιος μηδενιστης ενωπιον της Αιωνιοτητας και ο ανατομος της Αιωνιοτητας. Αλλα πριν την προσομοιωμενη διαφανεια ολων των πραγματων, πριν την προσομοιωση της υλιστικης ή της ιδεαλιστικης πραγματοποιησης του κοσμου στην υπερπραγματικοτητα (ο Θεος δεν εχει πεθανει, εχει γινει υπερπραγματικος), δεν υπαρχει πια καποιος θεωρητικος ή κριτικος Θεος για να αναγνωρισει τα δικα του.

Το συμπαν, και ολοι απο εμας, εχουμε εισελθει με ζωντανη συνδεση στην προσομοιωση, στην κακοβουλη, ουτε καν κακοβουλη, αδιαφορη, σφαιρα της αποτροπης: κατα εναν παραξενο τροπο, ο μηδενισμος εχει πραγματοποιηθει ολοκληρωτικα οχι πια μεσω της καταστροφης, αλλα μεσω της προσομοιωσης και της αποτροπης. Απο το ενεργο, βιαιο φαντασμα, απο το φαντασμα του μυθου και της σκηνης που επισης ηταν, ιστορικα, εχει περασει στην διαφανη, λανθασμενα διαφανη, λειτουργια των πραγματων. Τι απομενει λοιπον απο εναν πιθανο μηδενισμο στην θεωρια; Ποια νεα σκηνη μπορει να ξεδιπλωθει οπου το τιποτα και ο θανατος μπορουν να επαναληφθουν ως προκληση, ως διακυβευμα;

Βρισκομαστε σε μια νεα, και αναμφιβολα αδιαλυτη, θεση σε σχεση με τις προηγουμενες μορφες του μηδενισμου:

Ο ρομαντισμος ειναι η πρωτη σπουδαια εκφραση του: αυτος, παραλληλα με την Επανασταση του Διαφωτισμου, ανταποκρινεται στην καταστροφη της ταξης των φαινομενων.

Ο σουρρεαλισμος, το dada, το παραλογο, και ο πολιτικος μηδενισμος ειναι η δευτερη σπουδαια εκφραση του, η οποια αντιστοιχει στην καταστροφη της ταξης του νοηματος.

Ο πρωτος αποτελει ακομη μια αισθητικη μορφη του μηδενισμου (δανδισμος), η δευτερη, μια πολιτικη, ιστορικη, και μεταφυσικη μορφη (τερρορισμος).

Οι δυο αυτες μορφες δεν μας απασχολουν πια παρα μονο μερικα, ή και καθολου. Ο μηδενισμος της διαφανειας δεν ειναι πια ουτε αισθητικος ουτε πολιτικος, δεν δανειζεται πλεον ουτε απο τον αφανισμο των φαινομενων, ουτε απο το σβησιμο της θρακας του νοηματος, ουτε και απο τις εσχατες αποχρωσεις καποιας αποκαλυψης. Δεν υφισταται πια καποια αποκαλυψη (μονο η τυχαια τρομοκρατια προσπαθει ακομη να την αντανακλασει, αλλα σιγουρα δεν ειναι πια πολιτικη, και διαθετει μονο εναν τροπο εκφρασης ο οποιος ειναι ταυτοχρονα ενας τροπος εξαφανισης: τα media – τωρα τα media δεν ειναι μια σκηνη οπου κατι διαδραματιζεται, αποτελουν μια συνεχεια, μια τροχια, εναν διατρητο χαρτη στον οποιο δεν ειμαστε πλεον θεατες: δεκτες. Η αποκαλυψη εχει ολοκληρωθει, σημερα ειναι η ακριβεια του ουδετερου, των μορφων της ουδετεροτητας και της αδιαφοριας. Θα το αφησω για αναλογισμο εαν μπορει να υπαρξει καποιος ρομαντισμος, καποια αισθητικη της ουδετεροτητας εφεξης. Δεν νομιζω – ο,τι απομενει, ειναι ο θαυμασμος των ομοιων με ερημο και αδιαφορων μορφων, για την λειτουργια ακριβως του συστηματος που μας εξολοθρευει. Τωρα, ο θαυμασμος (σε αντιθεση με την σαγηνη, η οποια ηταν προσκολλημενη στα φαινομενα, και την διαλεκτικη λογικη, η οποια ηταν προσκολλημενη στο νοημα) ειναι ενα μηδενιστικο παθος κατ’εξοχην, ειναι το καταλληλο παθος για τον τροπο της εξαφανισης. Θαυμαζουμε ολες τις μορφες της εξαφανισης, της δικης μας εξαφανισης. Μελαγχολικοι και εντυπωσιασμενοι, αυτη ειναι η γενικη μας κατασταση σε μια εποχη αθελητης διαφανειας.

Ειμαι ενας μηδενιστης.

Παρατηρω, αποδεχομαι, εσωτερικευω την αχανη διαδικασια της καταστροφης των φαινομενων (και της σαγηνης των φαινομενων) στην υπηρεσια του νοηματος (αναπαρασταση, ιστορια, κριτικη, κτλ) αυτο ειναι το θεμελιωδες γεγονος του δεκατου ενατου αιωνα. Η πραγματικη επανασταση του δεκατου ενατου αιωνα, του μοντερνισμου, ειναι η ριζικη καταστροφη των φαινομενων, η απομαγευση του κοσμου και της εγκαταλειψης του στην βια της ερμηνειας και της ιστοριας.

Παρατηρω, αποδεχομαι, εσωτερικευω, αναλυω την δευτερη επανασταση, αυτη του εικοστου αιωνα, εκεινη του μεταμοντερνισμου, η οποια ειναι η αχανης διαδικασια της καταστροφης του νοηματος, ισοτιμη της προηγουμενης καταστροφης των φαινομενων. Εκεινος που επιτιθεται με νοημα σκοτωνεται απο το νοημα.

Η διαλεκτικη σκηνη, η κριτικη σκηνη ειναι κενη. Δεν υφισταται πλεον σκηνη. Δεν υπαρχει θεραπεια του νοηματος ή θεραπεια μεσω του νοηματος: η ιδια η θεραπεια αποτελει μερος της γενικευμενης διαδικασιας της αδιαφοροποιησης.

Η ιδια η σκηνη της αναλυσης εχει καταστει αβεβαιη, χαωτικη: οι θεωριες στροβιλιζονται (για την ακριβεια, ο μηδενισμος ειναι ανεφικτος, επειδη παραμενει ακομα μια απελπισμενη αλλα προκαθορισμενη θεωρια, ενα φαντασιακο του τελους, μια κοσμοθεωρια της καταστροφης1.

Η ιδια η αναλυση ισως να ειναι το αποφασιστικο στοιχειο της αχανους διαδικασιας της καταψυξης του νοηματος. Το πλεονασμα νοηματος που φερνουν οι θεωριες, ο ανταγωνισμος τους στο επιπεδο του νοηματος ειναι εντελως δευτερευων σε σχεση με την συμμαχιας τους στην παγετωδη και τεσσαρων επιπεδων λειτουργια της ανατομικης εξετασης και της διαφανειας. Πρεπει να εχει κανεις συνειδηση του γεγονοτος οτι, ασχετα προς τον τροπο που προχωραει η αναλυση, προχωραει προς την καταψυξη του νοηματος, βοηθαει στην ακριβεια των προσομοιωσεων και των αδιαφορων μορφων. Η ερημος εξαπλωνεται.

Αναφλεξη του νοηματος στα media. Αναφλεξη του κοινωνικου στις μαζες. Η απειρη αναπτυξη των μαζων ως λειτουργια της επιταχυνσης του συστηματος. Ενεργητικο αδιεξοδο. Σημειο αδρανειας.

Ενα πεπρωμενο αδρανειας για εναν κορεσμενο κοσμο. Τα φαινομενα της αδρανειας ειναι επιταχυνομενα (αν μπορει να το πει καποιος αυτο). Οι εντυπωσιακες μορφες πολλαπλασιαζονται, και η αναπτυξη ακινητοποιειται στην εξαμβλωση. Αυτο ειναι επισης το μυστικο της υπερτελειοτητας, εκεινου που πηγαινει περα απο το δικο του τελος. Θα ηταν ο δικος μας τροπος καταστροφης των οριστικοτητων: πηγαινωντας μακρυτερα, πολυ μακρια στην ιδια κατευθυνση – την καταστροφη του νοηματος μεσω της προσομοιωσης, της υπερπροσομοιωσης, της υπερτελειοτητας. Αρνηση του ιδιου της του τελους μεσω της υπεροριστικοτητας (το οστρακοδερμο, τα αγαλματα στην Νησο του Πασχα) – δεν ειναι αυτο επισης το αισχρο μυστικο του καρκινου; Εκδικηση της εξαμβλωσης με την αναπτυξη, εκδικηση της ταχυτητας με την αδρανεια.

Οι ιδιες οι μαζες εχουν πιαστει σε μια γιγαντιαια διαδικασια αδρανειας μεσω της επιταχυνσης. Αποτελουν την εξαμβλωτικη αυτη, καταβροχθιστικη, διαδικασια που εξολοθρευει καθε ωριμανση και καθε πλεονασματικο νοημα. Αποτελουν αυτο το δικτυο που εχει βραχυκυκλωθει απο μια τερατωδη οριστικοτητα.

Ειναι αυτο το σημειο αδρανειας και ο,τι συμβαινει εκτος αυτου του σημειου αδρανειας που ειναι σημερα σαγηνευτικο, συναρπαστικο (χαμενη, κατα συνεπεια, η διακριτικη γοητεια της διαλεκτικης). Αν ειναι μηδενιστικο το προνομιο που αποδιδεται σε αυτο το σημειο αδρανειας και της αναλυσης αυτης της μη-αναστρεψιμοτητας των συστηματων ως του σημειου της μη επιστροφης, τοτε ειμαι ενας μηδενιστης.

Αν ειναι μηδενιστικο το να διακατεχομαι εμμονικα απο τον τροπο της εξαφανισης, και καθολου πια απο τον τροπο της παραγωγης, τοτε ειμαι ενας μηδενιστης. Η εξαφανιση, ο αφανισμος, η αναφλεξη, το Μενος των Verschwidens. Η υπερπολιτικη αποτελει την εκλεκτικη σφαιρα του τροπου της εξαφανισης (του πραγματικου, του νοηματος, της σκηνης, της ιστοριας, του κοινωνικου, του ατομου). Για να πω την αληθεια, δεν αποτελει πια τοσο ενα ζητημα μηδενισμου: στην εξαφανιση, στο ομοιο με ερημο, στην τυχαιοτητα, και την αδιαφορη μορφη, δεν υπαρχει πια καν το παθος, η παθηση του μηδενισμου – εκεινη η μυθικη ενεργεια που αποτελει ακομη την δυναμη του μηδενισμου, της ριζικοτητας, της μυθικης αρνησης, της δραματικης προσμονης. Δεν αποτελει πια καν απομαγευση, με το σαγηνευτικο και το νοσταλγικο, μαγευμενη η ιδια, η τονικοτητα της απομαγευσης. Ειναι απλα εξαφανιση.

Το ιχνος της ριζικοτητας αυτου του τροπου εξαφανισης βρισκεται ηδη στον Adorno και τον Benjamin, παραλληλα προς την νοσταλγικη ασκηση της διαλεκτικης. Επειδη υπαρχει μια νοσταλγια της διαλεκτικης, και αναμφιβολα η πιο διακριτικη διαλεκτικη ειναι νοσταλγικη απο την αφετηρια της. Αλλα βαθυτερα, υπαρχει στον Benjamin και στον Adorno μια αλλη τονικοτητα, εκεινη της μελαγχολιας που προσκολλαται στο ιδιο το συστημα, μια που ειναι αθεραπευτη και περα απο καθε διαλεκτικη. Ειναι αυτη η μελαγχολια των συστηματων που σημερα παιρνει το πανω χερι μεσω των ειρωνικα διαφανων μορφων που μας περιβαλλουν. Ειναι αυτη η μελαγχολια που γινεται το θεμελιωδες παθος μας.

Δεν ειναι πια η κακια ή οι αοριστοι ποθοι της ψυχης του τελους του αιωνα (fin-de-siecle). Δεν ειναι πια ουτε ο μηδενισμος, ο οποιος με μια εννοια σκοπευει στην κανονικοποιηση των παντων μεσω της καταστροφης, το παθος του κακοφανισμου (ressentiment)2. Οχι, η μελαγχολια αποτελει την θεμελιωδη τονικοτητα των λειτουργικων συστηματων, των συγχρονων συστηματων της προσομοιωσης, του προγραμματισμου και της πληροφορικης. Η μελαγχολια αποτελει την εγγενη ποιοτητα του τροπου της εξαφανισης του νοηματος, του τροπου της αποσταθεροποιησης του νοηματος στα λειτουργικα συστηματα. Και ειμαστε ολοι μελαγχολικοι.

Η μελαγχολια ειναι η βιαιη δυσφορια που χαρακτηριζει τα κορεσμενα συστηματα μας. Μολις η ελπιδα της εξισορροπησης του καλου και του κακου, του αληθινου και του ψευτικου, και πραγματι της αντιμετωπισης καποιων αξιων της ιδιας ταξης, μολις η πιο γενικη ελπιδα ενος συσχετισμου δυναμεων και καποιου διακυβευματος εχουν χαθει για παντα. Παντου, παντα, το συστημα ειναι υπερβολικα δυνατο: ηγεμονικο.

Εναντια στην ηγεμονια αυτη του συστηματος, μπορει καποιος να εκθειασει τα τεχνασματα του ποθου, να εξασκησει την επαναστατικη μικρολογια της καθημερινοτητας, να εκθειασει την μοριακη μετατοπιση ή ακομη και να υπερασπιστει την μαγειρικη. Αυτο δεν επιλυει την επιτακτικη αναγκαιοτητα για τον ελεγχο του συστηματος στο απλετο φως της ημερας.

Αυτο, μονο η τρομοκρατια μπορει να το κανει.

Ειναι το χαρακτηριστικο μιας αναστροφης που εξαλειφει το υπολοιπο, ακριβως οπως ενα και μονο ειρωνικο χαμογελο εξαλειφει εναν ολοκληρο διαλογο, ακριβως οπως μια και μονο εξαρση αρνησης καποιου σκλαβου εξαλειφει ολη την εξουσια και την ικανοποιηση του αφεντη.

Οσο πιο ηγεμονικο το συστημα, τοσο περισσοτερο η φαντασια πληττεται απο τις μικροτερες των αναστροφων του. Η προκληση, απειροελαχιστη ακομη, αποτελει την εικονα μιας αλυσιδωτης αποτυχιας. Μονο που αυτη η χωρις αντιστοιχια αναστρεψιμοτητα αποτελει γεγονος σημερα, στην μηδενιστικη και δυσφορικη σκηνη της πολιτικης. Μονο αυτη κινητοποιει το φαντασιακο.

Αν το εισαι μηδενιστης, ειναι να μεταφερεις, στο ανυποφορο οριο των ηγεμονικων συστηματων, αυτο το ριζοσπαστικο χαρακτηριστικο του εμπαιγμου και της βιας, την προκληση που το συστημα καλειται να απαντησει μεσω του ιδιου του θανατου του, τοτε ειμαι ενας τρομοκρατης και μηδενιστης στην θεωρια οσο αλλοι ειναι με τα οπλα τους. Η θεωρητικη βια, οχι η αληθεια, ειναι η μοναδικη διεξοδος που μας απομενει.

Ομως ενα τετοιο συναισθημα ειναι ουτοπικο. Επειδη θα ηταν ομορφο να ειμαι μηδενιστης, εαν υπηρχε ακομη καποια ριζοσπαστικοτητα – οπως θα ηταν ευχαριστο να ειμαι τρομοκρατης, αν ο θανατος, συμπεριλαμβανομενου και του θανατου του τρομοκρατη, ειχε ακομη νοημα.

Αλλα ειναι στο σημειο αυτο που τα πραγματα καθιστανται αδιαλυτα. Επειδη στον ενεργο αυτο μηδενισμο της ριζοσπαστικοτητας, το συστημα αντιτασσει τον δικο του, τον μηδενισμο της ουδετεροποιησης. Το ιδιο το συστημα ειναι επισης μηδενιστικο, με την εννοια οτι εχει την δυναμη να ριξει τα παντα, ακομη και οσα το αρνουνται, στην αδιαφορια.

Στο συστημα αυτο, ο θανατος ο ιδιος λαμπει χαρη της απουσιας του. (Ο σιδηροδρομικος σταθμος της Μπολονια, η Οktoberfest στο Μοναχο: οι νεκροι ακυρωνονται με την αδιαφορια, ετσι η τρομοκρατια γινεται ο αθελητος συνεργος του συστηματος στο συνολο του, οχι πολιτικα, αλλα στην επιταχυμενη μορφη της αδιαφοριας στην επιβολη της οποιας συμβαλλει). Ο θανατος δεν διαθετει πλεον καποια σκηνη, ουτε φαντασματικη ουτε πολιτικη, στην οποια θα μπορουσε να προβαλλει τον εαυτο του, ωστε να διαδραματισει τον εαυτο του, ειτε τελετουργικη ειτε βιαιη. Και αυτη ειναι νικη του αλλου μηδενισμου, του αλλου τερρορισμου, εκεινου του συστηματος.

Δεν υφισταται πλεον σκηνη, ουτε καν η ελαχιστη ψευδαισθηση που καθιστα τα γεγονοτα ικανα να υϊοθετησουν την δυναμικη της πραγματικοτητας – καμια σκηνη πλεον ειτε εγκεφαλικης ειτε πολιτικης αλληλεγγυης: τι σημασια εχουν η Χιλη, η Μπιαφρα, οι ανθρωποι που μεταναστευουν με βαρκες, η Μπολονια, ή η Πολωνια; Ολα αυτα καταληγουν αφανισμενα στην τηλεοπτικη οθονη. Βρισκομαστε σε μια εποχη γεγονοτων χωρις συνεπειες (και θεωριων χωρις συνεπειες).

Δεν υπαρχει αλλη ελπιδα για το νοημα. Και χωρις καμια αμφιβολια αυτο ειναι κατι καλο: το νοημα ειναι θνητο. Αλλα αυτο επι του οποιου εχει επιβαλλει την εφημερη κυριαρχια του, αυτο που ελπιζε πως θα ρευστοποιησει προκειμενου να επιβαλλει την κυριαρχια του Διαφωτισμου, δηλαδη, τα φαινομενα, αυτα, ειναι αθανατα, αλωβητα στον μηδενισμο του νοηματος ή του μη-νοηματος του ιδιου.

Στο σημειο αυτο βρισκεται η αρχη της σαγηνης.

1 Υπαρχουν κουλτουρες που δεν διαθετουν κανενα φαντασιακο εκτος εκεινου της καταγωγης τους και δεν εχουν κανενα φαντασιακο του τελους τους. Υπαρχουν εκεινες που διακατεχονται εμμονικα και απο τα δυο....Δυο αλλοι τυποι ειναι πιθανοι.....Το να μην υπαρχει κανενα φαντασιακο εκτος απο εκεινο του τελους (η κουλτουρα μας, μηδενιστικη). Το να μην υπαρχει κανενα φαντασιακο, ουτε της καταγωγης ουτε του τελους (αυτου που ερχεται, χαωτικο).

2 Συμφωνα με την χρηση της λεξης «κακοφανισμος» απο τον Νιτσε σε ολο το Ταδε Εφη Ζαρατουστρα.

Αιρετικοί διανοούμενοι

Οι διανοούμενοι υπήρξαν ανέκαθεν οι στυλοβάτες του συστήματος. Αυτοί που του έδιναν την ηθική και επιστημονική δικαίωση (κλασσικό παράδειγμα για την εποχή του υπήρξε ο Χέγκελ). Υπήρξαν όμως και πολλοί διανοούμενοι (επιστήμονες, φιλόσοφοι, συγγραφείς κλπ) που υποστήριξαν τον αναρχισμό με λόγια και με πράξεις χωρίς να ταυτιστούν απόλυτα μαζί του ή με τις επικρατούσες τάσεις του. Η επιρροή αυτών των επαναστατών υπήρξε σημαντική.

ΑΙΡΕΤΙΚΟΙ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΙ ΚΑΙ Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΑΝΑΡΧΙΣΜΟ

«Όποτε οι άλλοι συμφωνούν μαζί μου, αισθάνομαι ότι δεν πρέπει να έχω δίκιο.», Όσκαρ  Ουάιλντ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Οι διανοούμενοι υπήρξαν ανέκαθεν οι στυλοβάτες του συστήματος. Αυτοί που του έδιναν την ηθική και επιστημονική δικαίωση (κλασσικό παράδειγμα για την εποχή του υπήρξε  ο Χέγκελ). Υπήρξαν όμως και πολλοί διανοούμενοι  (επιστήμονες, φιλόσοφοι, συγγραφείς κλπ)   που υποστήριξαν τον αναρχισμό με λόγια και με πράξεις  χωρίς να ταυτιστούν απόλυτα μαζί του ή με τις επικρατούσες τάσεις του. Η επιρροή αυτών των επαναστατών υπήρξε  σημαντική. Σήμερα δεν έχουν όμως  το στάτους  επαναστατών όπως π.χ. ο Μπακούνιν και ο Μαλατέστα.  Αυτό γίνεται   πιστεύω για  δύο βασικούς λόγους. Πρώτον πολλοί  απ’ αυτούς  τους διανοούμενους  είχαν σημαντική συνεισφορά (επιστημονική, καλλιτεχνική και  ανθρωπιστική) στην πορεία του δυτικού πολιτισμού και  έτσι  η αστική προπαγάνδα  αποκρύβει τη δράση που εκείνοι  είχαν   σαν αναρχικοί  και επαναστάτες. Ότι δεν κολλάει με την κυρίαρχη  εικόνα της εξουσίας  πρέπει να σβηστεί .’Ένα γενικό και  διαχρονικό παράδειγμα αποτελεί  το πώς πολλές φορές  το underground του χθες γίνεται η αναγνωρισμένη και καθαγιασμένη τέχνη του σήμερα (συχνά  δεν αναφέρονται  καν οι underground ή  και αναρχικές  ρίζες κάποιας καλλιτεχνικής τάσης που έγινε με το χρόνο κυρίαρχη).

Δεύτερον, μία μερίδα αναρχικών, λόγω άγνοιας ή στενότητας σκέψης (ειδικά σε ζητήματα πολιτικής καθαρότητας), θεωρούν λανθασμένα ότι αναρχισμός αποτελεί ένα συγκεκριμένο και απόλυτο κίνημα. Ότι μόνο συγκεκριμένοι διανοητές πρέπει να διαβαστούν, ενώ άλλοι δεν αξίζουν κλπ. Έτσι όμως καταλήγουν να πιστεύουν σε ένα δόγμα. Μοιραία το ενδιαφέρων στη μελέτη έχουν μονοπωλήσει συγκεκριμένοι μεγάλοι διανοητές και επαναστάτες όπως ο Μπακούνιν, ο Κροπότκιν και ο Στίρνερ.

 Ο αναρχισμός όμως δεν αποτελεί ένα συνεκτικό και μονολιθικό κοινωνικό κίνημα. Η δύναμη του αναρχισμού βρίσκεται στην αιρετική του δύναμη. Θα  παρουσιάσουμε  στη συνέχεια κάποιους διανοητές που παρά τα αναρχικά τους πιστεύω, μείνανε σχετικά παραγκωνισμένοι μέσα στην ιστορία του αναρχισμού και αποτελούν  αιρετικούς διανοουμένους που δε συμβιβάστηκαν με την εξουσία, όπως έκανε η πλειοψηφία των «ανθρώπων των γραμμάτων».

ΑΙΡΕΤΙΚΟΙ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΙ

Ένα πρώτο παράδειγμα είναι ο  Ότο Γκρος (1877-1920) που ήταν ένας Αυστριακός ψυχαναλυτής. Αρχικά ήταν μαθητής του Σίγκμουντ Φρόιντ και αργότερα έγινε αναρχικός και εντάχθηκε στην ουτοπική κοινότητα Ascona. Ο Γκρος επηρέασε τους ντανταιστές. Σε επιστημονικό όμως επίπεδο, οι απόψεις του εξοστρακίστηκαν από το ψυχαναλυτικό κίνημα και δεν έχει  συμπεριληφθεί στην ιστορία της ψυχανάλυσης. Βέβαια ο Γκρος ήταν πρωτοπόρος της σεξουαλικής απελευθέρωσης  και της  αντι-ψυχιατρικής. Βασικά ο  Γκρος  απόρριψε  την άποψη του Φρόυντ ότι η ψυχολογική καταπίεση  των ενστίκτων έχει  θετικές συνέπειες (καθώς  σύμφωνα με τον Φρόυντ συνεισφέρει  στην πρόοδο  του πολιτισμού). Επηρέασε πολύ τον Carl  Jung. Γενικά πέρα από τον γεωγράφο Κροπότκιν και τον Τσόμσκι, ελάχιστοι αναρχικοί λόγω της  αντικομφορμιστικής  τους στάση, αναγνωρίζονται από την επιστημονική κοινότητα ακόμα και αν η συνεισφορά τους υπήρξε μεγάλη. Ο Γκρος πέθανε από πείνα το 1920. Στην πρόσφατη ταινία του Κρονεμπέργκ  «A dangerous method»  όπου παρουσιάζεται σαν ενδιαφέρων ανατρεπτική προσωπικότητα, δεν αναφέρεται ότι υπήρξε αναρχικός…

Για τον Οσκαρ Ουάλντ πολλά είναι γνωστά. Παραδόξως οι αναρχικές του τάσεις αποσιωπούνται. Τον  θυμούνται σήμερα σαν μεγάλο συγγραφέα και πρωτοπόρο στη σεξουαλική απελευθέρωση. Η ομοφυλοφιλία του προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση στην εποχή του. Ο Ουάιλντ συνδέθηκε με τον ποιητή Λόρδο Άλφρεντ Ντάγκλας. Πατέρας του  ήταν ένας Μαρκήσιος, τον οποίο ο Ουάιλντ μήνυσε μετά από προσωπικές επιθέσεις του μαρκήσιου. Η πράξη του Ουάιλντ στράφηκε τελικά εναντίον του, καθώς βρέθηκε ο ίδιος κατηγορούμενος για ομοφυλοφιλία. Καταδικάστηκε σε καταναγκαστικά έργα δύο ετών. Η περίοδος της φυλάκισης επέδρασε στην υγεία του Όσκαρ Ουάιλντ, ο οποίος μετά την αποφυλάκισή πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του απομονωμένος. Οι εμπειρίες του στη φυλακή καταγράφτηκαν στο συγκλονιστικό ποίημα «Η Μπαλάντα της φυλακής του Ρήντιγκ».

 «Μες στη φυλακή του Ρήντινγκ, κοντά στη πόλη, είν' ένας ατιμασμένος τάφος. Μες σ'  αυτόν κείτεται ένας άνθρωπος που η άγρια φλόγα τονε λυώνει, τυλιγμένος σ' ένα σεντόνι που 'χε το χρώμα της φωτιάς κι ο τάφος του δεν έχει λουλούδια, μήτε κι όνομα. Εκεί ας κοιμάται ως τη μέρα που ο Χριστός θα καλέσει τους νεκρούς από τους τάφους να ξυπνήσουνε. Δεν οφελούνε σ' αυτόνε στεναγμοί, σπαραγμός και δάκρια. Ο άνθρωπος είχε σκοτώσει ό,τι αγαπούσε κι έπρεπε να πεθάνει. Και καθένας σκοτώνει ό,τι αγαπά κι όλοι ας ξέρουμε πως ο νέος σκοτώνει με τα μάτια γεμάτα μίσος, άλλοι με χαϊδευτικά λόγια, ο δειλός μ' ένα φιλί κι ο αντρείος με το σπαθί.»

Στο «Η ψυχή του ατόμου κάτω από το σοσιαλισμό » (1891) ο Όσκαρ Ουάιλντ αναπτύσσει  τις αναρχικές του απόψεις. Στον καπιταλισμό οι άνθρωποι είναι  δυστυχισμένοι. Ο αλτρουισμός δε βοηθά γιατί δεν χτυπά την αιτία του προβλήματος: την άνιση κατανομή του πλούτου. Ο ελευθεριακός σοσιαλισμός αντίθετα θα επιτρέψει σε όλους να αναπτύξουν τα χαρίσματα της ψυχής τους (καθώς  ο αγώνας για τα προς  το  ζην  και ο μόχθος καταστρέφουν τις  πιο θετικές πνευματικές δυνάμεις του ανθρώπου) και έτσι να φτάσουν μέσα από το σοσιαλισμό σε ένα υγιή ατομικισμό. Τι είναι όμως αυτός ο ατομικισμός κατά τον Όσκαρ Ουάιλντ? Για τον Ουάιλντ  λοιπόν ο  ελευθεριακός σοσιαλισμός θα επιτρέψει στο άτομο να πραγματωθεί σαν καλλιτέχνης. Στην τέχνη βρίσκεται η κορύφωση της ανθρώπινης ζωής. Η τέχνη είναι ατομικισμός σύμφωνα με τον Ουάιλντ.  Στο «Βέρα η μηδενίστρια» ο Ουάιλντ περιγράφει τον αγώνα των ρώσων μηδενιστών ενάντια στην τυραννία. Τέλος τον  ρόλο που  έπαιξαν οι πολιτικές του απόψεις (εκτός από τις ερωτικές του προτιμήσεις) στην καταδίκη του, είναι κάτι που δε γνωρίζω και μάλλον δε θα το μάθουμε ποτέ. Σίγουρα όμως με κάνει να αναρωτηθώ η υπόθεση του τι θα γινόταν αν στη θέση του Ουάιλντ βρίσκονταν κατηγορούμενος κάποιος φιλοβασιλικός και φιλοκαθεστωτικός  δανδής.

Τον Τολστόι στις μέρες μας το θυμούνται σαν μεγάλο συγγραφέα. Ήταν όμως από τους βασικούς εμπνευστές του κινήματος των Αναρχοχριστιανών. Το έργο του Λέοντα Τολστόι «Η βασιλεία του Θεού είναι μέσα σας» είναι ένα βασικό έργο στην κατανόηση του αναρχοχριστιανισμού. Ο αναρχοχριστιανισμός του Τολστόι είναι πιο κοντά στον αναρχοκομμουνισμού του Κροπότκιν, αν και είναι πασιφιστικός. Ο Γκάντι επηρεάστηκε πολύ από τον Τολστόι οπότε αν και έμμεσα ο αναρχοχριστιανισμός επηρέασε τις μεγάλες πολιτικές εξελίξεις στην Ινδία. Ο Ντοστογιέφσκι, ένας άλλος μεγάλος ρώσος συγγραφέας, στην αρχή της  ζωής του υπήρξε ουτοπικός σοσιαλιστής. Συνελήφθηκε  από τον τσαρική αστυνομία και υπέστη απίστευτα βασανιστήρια. Μάλιστα  έζησε και μια εικονική εκτέλεση . Στη συνέχεια της ζωής του έγινε υποστηρικτής του Τσάρου!

Ο Καρυωτάκης δεν υπήρξε αναρχικός αν και μετάφρασε ποίηση αναρχικών (και αυτό για τη συγκεκριμένη εποχή  λέει πολλά). Η εικόνα του καταθλιπτικού και απολίτικου καλλιτέχνη αποτελεί σαφής ιστορική  παραχάραξη. Μια παραχάραξη που έπραξε η αστική τάξη σε ένα από τους μεγαλύτερους επικριτές της. Ο πεσιμισμός της ποίησης του  ήταν κοινωνικός πεσιμισμός. Είχε επίσης  χιουμοριστική πλευρά καθώς  έβγαζε σατιρική εφημερίδα κι έγραψε επιθεωρήσεις. Στηλίτευσε ανελέητα  την εξουσία. Είχε υποστεί άπειρες  διώξεις από τους προϊσταμένους του στη δημόσια διοίκηση. Υπήρξε συνδικαλιστής και  δεν συνδιαλέχτηκε με την κεντρική εξουσία, γι' αυτό και μετατέθηκε στην Πάτρα και τέλος  στην  Πρέβεζα, όπου αυτοκτόνησε. Ο Καρυωτάκης μάλλον αυτοκτόνησε όχι γιατί ήταν καταθλιπτικός  αλλά  για να αποφύγει να νοσηλευτεί σε ψυχιατρική κλινική, καθώς έτσι θεράπευαν τότε τη σύφιλη  την οποία ο Καρυωτάκης είχε κολλήσει νεότερος. Είχε έντονα κριτική ματιά και υποστήριζε πάντα προοδευτικές απόψεις (είχε προασπιστεί μάλιστα σθεναρά τους πρόσφυγες της μικρασιατικής καταστροφής). Πολλά κείμενα του Καρυωτάκη ήταν πολιτικά ρεπορτάζ.

  «Βέβαια. Έπρεπε να σκύψω μπροστά στον ένα και, χαϊδεύοντας ηδονικά το μαύρο σεβιότ – παφ, παφ, παφ -, “έχετε λίγη σκόνη” να ειπώ “κύριε Άλφα”. Ύστερα έπρεπε να περιμένω στη γωνία, κι όταν αντίκριζα την κοιλιά του άλλου, αφού θα’χα επί τόσα χρόνια παρακολουθήσει τα αισθήματα και το σφυγμό της, να σκύψω άλλη μια φορά και να ψιθυρίσω εμπιστευτικά : “Αχ, αυτός ο Άλφα, κύριε Βήτα”… Έπρεπε να σκύψω, να σκύψω, να σκύψω. Τόσο που η μύτη μου να ενωθεί με τη φτέρνα μου. Έτσι βολικά κουλουριασμένος, να κυλώ και να φθάσω. Κανάγιες !Το ψωμί της εξορίας με τρέφει. Κουρούνες χτυπούν τα τζάμια της κάμαράς μου. Σε βασανισμένα στήθη χωρικών βλέπω να δυναμώνει  η πνοή που θα σας σαρώσει.»

Ο Φραντς Κάφκα που στις μέρες μας αποτελεί κάτι σαν εθνικό προϊόν και σύμβολο της Τσεχίας, υπήρξε αντιεξουσιαστής με τον τρόπο του. Για τον Κάφκα έχουν πει ότι υπήρξε αρνητικός αναρχικός με την έννοια ότι έβλεπε τη φρίκη της κρατικού ολοκληρωτισμού και έγραψε γι’αυτήν  αλλά δεν υπήρξε επαναστάτης της δράσης. Σίγουρα είχε διαβάσει Κροπότκιν και είχε παρευρεθεί σε κάποιες ομιλίες αναρχικών στη Πράγα.

Ο Αλμπέρ Καμύ είναι γνωστός υπαρξιστής συγγραφέας συνεχιστής και μαθητής του Κάφκα. Υπήρξε επίσης στηλιτευτής του ολοκληρωτισμού και ανθρωπιστής. Ο  Καμύ στο κλασσικό του έργο «Ο εξεγερμένος άνθρωπος»,  υπήρξε  θετικός απέναντι  στο αναρχικό κίνημα χωρίς να ασπάζεται απόλυτα τον αναρχισμό. Πρέσβευε ότι η βία των επαναστατών πρέπει να είναι αμυντική και ποτέ εκδικητική. Δικαιοσύνη και δημοκρατία πρέπει να πηγαίνουν μαζί αλλιώς η επανάσταση είναι καταδικασμένη. Πίστευε στην ηθική ανωτερότητα της  δημοκρατίας που θα βασίζεται στην εργατική και κοινωνική αυτοδιαχείριση.

Ο Όργουελ που έγραψε ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία του προηγούμενο αιώνα  το «1984», είχε επηρεαστεί από τον αναρχισμό και μάλιστα στο «Πεθαίνοντας στην Καταλονία» υποστήριξε τους αναρχικούς στην αιματηρή τους κόντρα με το ισπανικό κουμουνιστικό κόμμα στη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου. Ο ίδιος είχε υπηρετήσει στις γραμμές του φιλοτροτσκιστικού Poum  που πολεμούσε μαζί στα χαρακώματα με τους αναρχικούς πολιτοφύλακες. Δήλωνε με μια δόση αυτοσαρκασμού (?) ότι πολιτικά ήταν ένας αναρχικός τόρης.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο καλλιτεχνικός αναρχισμός του Ουάιλντ και ο αναρχοχριστιανισμός του Τολστόι δε θα μπορούσαν να έχουν μέλλον στο βάρβαρο 20ο  αι. Πόσο μάλλον στον 21ο αι. Ο αρνητικός αναρχισμός του Κάφκα δεν έχει πολλά να προσφέρει πια. Το θέμα δεν είναι να μελετήσουμε τον ολοκληρωτισμό αλλά πώς να τον αλλάξουμε. Αυτό δε σημαίνει ότι αμφισβητούμε τη συνεισφορά των παραπάνω επαναστατών διανοούμενων. Το αντίθετο. Η αλήθεια είναι ότι πράξανε ότι μπορούσαν για να αντιπαλέψουν  την αστική μιζέρια και το ψέμα (αν και αυτό δε φτάνει πάντα για να αλλάξει ο κόσμος). Κοινό τους γνώρισμα υπήρξε η ασυμβίβαστη  τους  πίστη στην ανατροπή. Η αστική κοινωνία έκανε αρχικά τα πάντα για να τους εκμηδενίσει. Και μετά, τα πάντα για να τους αφομοιώσει (συνήθως  μετά  θάνατον). Κάπου είχα διαβάσει ότι ναι μεν βάλανε τον Καρυωτάκη στα σχολικά βιβλία, αλλά τα ποιήματα του μοιάζουν να ασφυκτιούν εκεί. Θέλουν να δραπετεύσουν, οι συγκεκριμένες σελίδες που περιέχουν τα ποιήματα του, φαίνονται σαν να θέλουν να πετάξουν μακριά.